Thư ngỏ của ông Nguyễn Khoa Điềm

Sau khi đọc "Nghị quyết hội nghị lần thứ năm ban chấp hành trung ương Ðảng (khóa IX) về nhiệm vụ chủ yếu của công tác tư tưởng, lý luận trong tình hình mới", tôi có một số nhận xét và ý kiến muốn được trình bày. Vì không có diễn đàn, tôi đành phát biểu qua văn bản đến ông - ủy viên Bộ Chính Trị, phụ trách ban Văn Hóa - Tư Tưởng của Ðảng. Vì những vấn đề trao đổi này không cần bí mật và là những vấn đề liên quan đến mọi người nên tôi chọn hình thức thư ngỏ. 

Ở nghị quyết này, trong các nhiệm vụ chủ yếu của công tác tư tưởng, lý luận trong tình hình mới, tôi tâm đắc và đặc biệt lưu ý đến hai nhiệm vụ sau đây : 

1/ "Trên cơ sở kết hợp "xây" với "chống", trong đó lấy "xây" làm chính, cổ vũ mạnh mẽ các nhân tố tích cực, tạo ra môi trường, nếp sống, lối sống lành mạnh, có văn hóa; lấy cái tích cực, cái tốt đẩy lùi cái tiêu cực, cái xấu". 

2/ "Phát huy vai trò và sức mạnh của văn hóa, văn nghệ trong công tác tư tưởng, trong việc xây dựng con người Việt Nam có đủ những đức tính đã được xác định trong Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII, góp phần xây dựng một xã hội lành mạnh văn minh".

Những biểu hiện tiến bộ và đúng đắn như thế trong nghị quyết này đã từng được thể hiện thành phương châm chủ đạo trong "Báo cáo của Bộ Chính Trị trình Hội nghị Trung ương 3 - khóa VIII" : "Trong cuộc đấu tranh này, vấn đề cơ bản có ý nghĩa quyết định là phải tăng cường sức mạnh mọi mặt của ta, trước hết là về mặt lý tưởng cách mạng, bản lĩnh chính trị, đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên. Âm mưu và thủ đoạn của các thế lực thù địch rất thâm hiểm, nhưng chúng có làm được hay không là do ta quyết định. Do đó vấn đề quan trọng nhất l làm sao công cuộc đổi mới thành công..."

Tiếc rằng tư tưởng tiến bộ và tích cực đó không đóng vai trò chủ đạo và không được cụ thể hóa đủ mức yêu cầu trong nghị quyết này.

Sau khi kiểm điểm tình hình lý luận và tư tưởng thời gian qua, mặc dù đã nêu được mấy nhận định đúng đắn : "Mặt yếu kém của công tác tư tưởng là ... Chưa thường xuyên làm tốt công tác giáo dục chính trị, chưa phê phán mạnh và đấu tranh kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân, tư tưởng cơ hội, thực dụng, những quan điểm mơ hồ, sai trái, khuynh hướng "thương mại hóa", lai căng, chạy theo thị hiếu tầm thường trong hoạt động báo chí, xuất bản, văn hóa, văn nghệ ... Chưa xây quy chế đảm bảo dân chủ, phát huy tự do tư tưởng trong hoạt động lý luận và công tác tư tưởng ...", nhưng khi vạch phương hướng, nhiệm vụ cho công tác triển khai sắp tới lại không thấy nhằm chủ yếu chỉnh đốn, sửa chữa những mặt yếu kém đó. 

Nghị quyết không quan tâm đưa ra được những biện pháp "xây" cần thiết một cách thỏa đáng mà nồng nực nộ khí đấu tranh, ngột ngạt mùi chuyên chính, tua tủa những hô hào "chống" và "chống" ! Dầy đặc đây đó những cảnh báo hốt hoảng, những dung dọa thảng thốt : 

"Coi trọng nắm bắt, phân tích, dự báo diễn biến tư tưởng và có biện pháp xử lý kịp thời các tình huống tư tưởng, tăng cường kiểm tra các hoạt động tư tưởng của cấp dưới".

Các tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể chính trị - xã hội nắm chắc diễn biến ở từng địa bàn, đối tượng, có phương án kịp thời xử lý những tình huống phức tạp có thể xảy ra ; đề phòng nguy cơ "tự diễn biến từ trong nội bộ". Nhà nước xây dựng, bổ sung hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách quản lý các hoạt động liên quan tới lĩnh vực tư tưởng, lý luận; xử lý kịp thời và nghiêm minh đối với những vi phạm pháp luật trên lĩnh vực này

"Hướng mạnh về cơ sở, nắm chắc tình hình cơ sở, tăng cường củng cố trận địa tư tưởng ở cơ sở, tạo thế đứng chính trị vững chắc trên từng địa bàn".

Mọi đảng viên phải nói và làm theo nghị quyết, chỉ thị của Ðảng và pháp luật của Nhà nước. Kiên quyết xử lý những cán bộ, đảng viên nói và làm trái nguyên tắc Ðảng

"Xử lý kịp thời theo pháp luật và kỷ luật đảng mọi hoạt động tán phát tài liệu xấu"

"Giữ vững kỷ cương trong việc phổ biến kết quả nghiên cứu".

"Xử lý nghiêm những hành động vi phạm kỷ luật phát ngôn... Nghiêm cấm việc xuất bản, lưu hành những sách, báo và những ấn phẩm có nội dung sai trái".... 

- Vì sao nhân dân ta đã một lòng theo Ðảng hơn nửa thế kỷ rồi ?, vì sao cứ nói chủ nghĩa xã hội tốt đẹp gấp triệu lần chủ nghĩa tư bản và khăng khăng khẳng định đó là con đường toàn thể nhân dân đã chọn nhưng đến nay công tác tư tưởng vẫn phải xem là một trận địa ngổn ngang mà ở đấy vẫn còn đòi hỏi phải tạo thế đứng chính trị vững chắc trên từng địa bàn ? 

- Có bi quan hoảng hốt quá không để đến nỗi cần lạm dụng quá nhiều tính từ, trạng từ đằng đằng sát khí đến như : "chủ động tiến công","xử lý nghiêm", "kiên quyết xử lý", "kịp thời xử lý", "xử lý kịp thời", (hàng chục lần), "đề phòng nguy cơ", "kiên quyết bác bỏ" vv ... ?

- Tư tưởng đâu phải là món hàng lậu, là của quốc cấm. "Tư tưởng tạo nên sự cao cả của con người" (Pascal), nhưng tại sao người ta lại ghê sợ, thù ghét nó thế ? Và, biết đến bao giờ các cơ quan văn hóa - tư tưởng cấp trên không cần đóng giữ vai trò cảnh sát để hết "nắm chắc diễn biến tư tưởng ở từng địa bàn" lại "tăng cường kiểm tra các hoạt động tư tưởng của cấp dưới" ... ?

- Kết quả nghiên cứu phải được đem ứng dụng rộng rãi trong thực tế. Vì sao lại phải nhấn mạnh yêu cầu giữ vững kỷ cương trong việc phổ biến kết quả nghiên cứu ? Thế nào là kỷ cương trong lĩnh vực này ?

- Vì sao mọi đảng viên chỉ được nhất nhất nói và làm theo nghị quyết ? Ðành rằng, để bảo đảm tính tổ chức, dẫu còn những dị biệt, những bất đồng nhưng đã thành nghị quyết thì bất cứ đảng viên nào cũng ít nhất là tạm thời phải làm theo, nhưng có phải vì vậy mà không ai cần tiếp tục động não suy xét về các nội dung của những nghị quyết đó và không ai được nói, được phát biểu tất cả những gì mình thấy cần phải đề nghị bổ sung, chỉnh sửa ? Nghị quyết, nếu hoàn toàn được xây dựng bởi tập thể trên cơ sở dân chủ thật sự thì nói chung là đúng đắn. Ða số các nghị quyết của Ðảng có thể đúng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy đã có nhiều nghị quyết, nhiều chính sách, kể cả chủ trương, đường lối từng phạm sai lầm, sai lầm hết sức tai hại ! Chẳng nhắc lại làm gì nữa những khẩu hiệu "Trí, phú, địa, hào đào tận gốc, trốc tận rễ" đã làm bại hoại nguyên khí quốc gia; những "cải cách ruộng đất", "đấu tranh chính trị" đã sát hại hàng trăm ngàn người, kể cả các đảng viên trung kiên, các trí thức có công lớn với cách mạng; những chủ trương ưu tiên công nghiệp nặng ấu trĩ và kế hoạch hóa kinh tế triệt để một cách ngông cuồng, đã dẫn đất nước đến trạng thái thoi thóp, cùng cực ... Gần đây, khi nghe tin bè lũ Taliban phá tan hai pho tượng Phật khổng lồ tạc trên triền núi, tôi quá đỗi ngạc nhiên trước hành động tàn bạo, man rợ, ngu xuẩn đến cùng cực và tỏ ra thực sự không sao hiểu nổi, không sao tưởng tượng nổi, không sao giải thích nổi. Không ngờ, trong một buổi trà đàm, một ông bạn khoa học đồng niên đưa ra một câu hỏi còn làm tôi sửng sốt hơn : Thế ông nghĩ rằng ở nước ta không từng xảy ra những chuyện tương tự thế sao ? Quả có vậy, đâu phải ở thời thập nhị sứ quân, đâu phải do ngoại bang ép buộc mà chính chúng ta, ở thế hệ này, đã từng đập nát hết tượng Phật, phá tan tành hết đình, chùa, miếu mạo ! 

May mà Bắc Ninh, Phú Thọ ... thuộc vùng Pháp chiếm đóng nên Chùa Dâu, Ðền Hùng ... mới còn tồn tại. Ở vùng tự do nói chung và Thanh Hóa quê tôi nói riêng thì chỉ còn ... "dấu xưa xe ngựa hồn thu thảo" ! Cung điện Nhà Lê uy nghi là vậy, thành Nhà Hồ đồ sộ đến thế ... đều tan hoang cả. Xã tôi, huyện tôi vốn là đất văn vật nên rất nhiều đình, chùa to đẹp. Vậy mà từ lâu đã sạch sành sanh !

Trước những chủ trương, những hành động triệt hại văn hóa hết sức man dại được chỉ đạo bởi các loại nghị quyết của Ðảng lúc bấy giờ không phải không từng có các thức giả trong giới học thức cũng như trong quảng đại quần chúng thấy được, nhưng chỉ vì quy định không ai được nói khác nghị quyết nên những ai dám phát biểu đều đã bị "cắt luỡi", bị sát hại. Số còn lại đành nuốt hận mà sống.

Lương tri ngày nay hoặc bị uy hiếp, hoặc chưa thức tỉnh nhưng chắc chắn con cháu chúng ta rồi sẽ xót xa đau đớn, sẽ căm phẫn, sẽ nguyền rủa...

Sau 30 tháng 4, vào miền Nam, tôi ngỡ ngàng trước những bức tượng Trần Hưng Ðạo, Quang Trung ... đường bệ mà tôi không hề được thấy trên đất Bắc xã hội chủ nghĩa. Lúc ấy tôi lao đao chua chát trước câu hỏi không thể tự trả lời : Phải chăng nhờ Mỹ - Ngụy mà ông cha ta còn được tôn thờ ? Giật mình nhớ lại, đã có lúc vì ý thức hệ Cộng sản mà ta từng coi cha ông kiệt xuất đều là kẻ thù chỉ vì các Ngài đều là vua quan phong kiến. 

Quy định đảng viên chỉ được nói theo nghị quyết của Ðảng trong nghị quyết này không chỉ trái lẽ thường mà còn ngược cả với tinh thần báo cáo chính trị của ban chấp hành trung ương đảng Cộng sản Việt Nam tại đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ sáu của Ðảng do đồng chí Trường Chinh trình bày ngày 15 tháng 12 năm 1986 : "Người lãnh đạo phải bình tĩnh lắng nghe những ý kiến trái với ý kiến của mình. Ý kiến khác nhau phải được nói hết, nói thẳng, và phải trải qua thảo luận dân chủ mà đi dến chân lý" ... "Người cộng sản phải dũng cảm nhìn thẳng vào sự thật. Trong Ðảng không thể dung thứ thái độ che giấu khuyết điểm, thổi phồng thành tích, lùa dối cấp trên, thái độ nể nang, hoặc đàn áp, trả thù người phê bình" 

- Vì sao lại không được tán phát tài liệu ? Thế nào là tài liệu xấu ?

Chắc chắn không thể quy định rõ ràng thế nào là hành động tán phát tài liệu. Chẳng qua đây chỉ là sự lập lờ tạo kẽ hở để khống chế, để đàn áp những thông tin, những chính kiến không phù hợp với quyền lợi của các thế lực cầm quyền. Trong các công ước quốc tế, trong hiến pháp và bộ luật các nước, kể cả nước ta không hề quy định hành động tán phát tài liệu là điều cấm kỵ hay tội trạng. 

Thế nào là tài liệu xấu ? Thế nào là nói xấu chế độ ? Dĩ nhiên, không được tiết lộ bí mật quốc gia, không được nói sai sự thật để xuyên tạc và vu khống, không được kích động bạo lực, khiêu dâm ... Không được nói xấu bất kỳ đối tượng nào nhưng hoàn toàn có thể và rất cần nói lên điều xấu có thật của con người, của lãnh tụ, của đảng, của dân tộc ... để nghiên cứu, để phân tích, phê phán, để sửa chữa, uốn nắn, giảm thiểu và ngăn chặn cái xấu cái sai giúp xã hội định chân, con người hướng thiện.

Ðấu tranh lý luận, tư tưởng phải bằng tranh luận công khai, lý lẽ thuyết phục, song, lợi dụng những nghị quyết kiểu như thế này người ta bày đặt ra cả một trận địa khốc liệt mà ở đó khuyến khích sử dụng mọi hình thức: từ mánh lới ti tiện đến thủ đoạn xảo trá; từ răn đe, khống chế đến khủng bố đàn áp ... để hạ nhục, vây hãm, đọa đày, tù tội những người lương tri, biết sống có trách nhiệm, vì trăn trở với vận mệnh của quốc gia, của dân tộc mà phát biểu chính kiến một cách thẳng thắn, bất bạo động, đúng luật pháp. Họ dày công giăng bẫy tinh vi để đưa người này vào tròng; họ bịa đặt, xuyên tạc để vu khống những người kia là làm tay sai cho nước ngoài, chống nhà nước, chống nhân dân vv... một cách hết sức trắng trợn và nhẫn tâm.

Ðáng phàn nàn hơn là từ ngày ông Nguyễn Khoa Ðiềm đảm trách công tác này, thực tế không chứng minh sự tiến bộ cần thiết theo quy luật "triều đại" sau phải khá hơn "triều đại" trước mà chỉ thấy càng tồi tệ hơn. Mở đầu bằng vụ bắt giam cựu chiến binh Vũ Cao Quận đầu tháng 4/2001. Ngày 5/9 câu lưu hơn 20 người để khủng bố lá đơn xin thành lập Hội Nhân Dân Việt Nam Ủng Hộ Nhà Nước Chống Tham Nhũng. Rồi chặn đường bát cóc và cướp đoạt Hồi ký của tướng Trần Ðộ. Ra lệnh thu hồi và tiêu hủy sách của các ông, bà Trần Khuê, Nguyễn thị Thanh Xuân, Vũ Cao Quận, Trần Ðộ, Nguyễn Thanh Giang. Tổ chức đấu tố vắng mặt các ông Hoàng Minh Chính, Phạm Quế Dương, Nguyễn Thanh Giang, Lê Chí Quang ... để bôi bẩn và rung dọa. Quản chế nhà văn Bùi Minh Quốc, nhà xã hội học Trần Khuê. Cắt điện thoại không tuyên bố lý do của hàng loạt người : Hoàng Minh Chính, Hoàng Tiến, Phạm Quế Dương, Trần Dũng Tiến, Trần Khuê, Hà Sỹ Phu, Bùi Minh Quốc, Nguyễn Ðan Quế, Nguyễn Ðắc Kính, Nguyễn Thanh Giang, Nguyễn Vũ Bình. ... Bắt giam cử nhân luật Lê Chí Quang, cựu chiến binh Nguyễn Khắc Toàn, kỹ sư hóa công nghiệp Vũ Ngọc Bình, thạc sỹ - bác sỹ y khoa Phạm Hồng Sơn ... Tất cả những người này nếu không được xem là những bậc khả kính thì cũng chắc chắc đều vô tội. 

Rõ ràng là, cùng với Nhân Văn Giai Phẩm và Xét Lại Chống Ðảng, đây là một trong những thời kỳ tàn tệ nhất của lịch sử đảng Cộng Sản Việt Nam trong lĩnh vực tư tưởng, chính trị.

Vì sao phải làm như vậy ? Vì khả năng thực thi công tác lý luận, tư tưởng quá yếu hay vì nhiệm vụ được giao là bất khả thi do cứ phải gồng lên để bào vệ cái sai, cái lạc hậu, cái lỗi thời ?

Nói phải củ cải cũng nghe. Huống chi đã có đến hơn 600 tờ báo cùng hàng trăm đài phát thanh, truyền hình từ trung ương đến địa phương mà sao lại phải hoảng hốt sợ hãi một vài cây bút, lưa thưa mấy tờ "tán phát" đến thế ? Chắc chắn rằng, tuy còn lưa thưa, ít ỏi nhưng đấy là lẽ phải, là cái mới, là đại diện cho xu thế tiên tiến. Cho nên, cần biết phục thiện, cần bình tâm suy xét để tiếp thu chân thành. Chính văn kiện Ðảng cũng đã có lúc từng răn dạy : "Mỗi chúng ta, từ nguời lãnh đạo đến đảng viên thường, dù hoạt động trong lĩnh vực nào cũng cần kiểm tra lại nhận thức của mình, sớm lĩnh hội những quan niệm mới, kiên quyết gạt bỏ những quan niệm sai lầm" (Báo cáo chính trị của ban chấp hành trung ương VI). Ðừng ỷ thế quyền lực, đừng lạm dụng bạo tàn chuyên chính, đừng quá ham mê phấn đấu vì chức tước. Ở tuổi chúng ta, dẫu nhờ may mắn lắm thì quan lộ cũng không thể kéo dài quá dăm năm nữa mà tiếng thơm hay lời nguyền rủa thì con cháu của chính mình vẫn còn có dịp nghe biết. Hãy cảnh giác và luôn biết tự nhắc nhở mình. Tôi nhớ câu của La Rochefoucauld : "La violence quon se fait pour demeurer fidèle à ce quon aime ne vaut guère mieux qu une infidélité" (Cái tàn bạo mà người ta tự nguyện làm để cố giữ cho được lòng trung thành với cái mà người ta yêu thích thực ra không hơn gì u của La

Hà Nội, ngày 7/5/2002